Kolędowanie, to bycie razem
Aktualizacja listopad 2024 Boże Narodzenie zajmuje wśród świąt chrześcijańskich pozycję niezwykłą. Święto od wieków inspiruje szerokie grono artystów, czego dowodem są komponowane na tę uroczystość hymny, motety, msze, nieszpory, pastorelle oraz - najliczniejsza grupa - kolędy i pastorałki. I przy tej grupie się dziś zatrzymam!
Kolęda - zajmuje wyjątkowe miejsce w historii kultury polskiej. Jej wielka popularność wśród wszystkich warstw społecznych na przestrzeni stuleci sprawiła, że jest ważnym przejawem życia religijnego, kulturalnego i artystycznego. Cudownie rozbrzmiewa od wieków w wielu polskich domach. W gronie bliskich nabiera szczególnej wartości.
Wspólne śpiewanie kolęd i pastorałek to dobra okazja do nawiązywania i pogłębiania relacji z bliskimi. Bycia tu i teraz. Bez pośpiechu, telefonów, telewizji. Czy jeszcze tak umiemy? Kolędowanie to swoiste pochylenie się nad żłóbkiem małego Jezusa. W gąszczu ozdób świątecznych, prezentów, nawoływania, co musisz jeszcze zrobić przed świętami, zapominamy o najważniejszym - o byciu, po prostu byciu razem, nie tylko ciałem... o prawdziwej obecności. Kolędowanie sprzyja doświadczaniu świąt. Umożliwia zatrzymanie się na chwilę bez presji i w pokoju serca. To niewymuszona radość.
Inspiracją do kolędowego spotkania niech będzie książka "O kolędach. Gawęda" Autorka Emilia Kiereś zaprasza dużych i małych nie tylko do śpiewania, ale przede wszystkim do poczytania kolęd jak opowieści, w których bardzo dużo się dzieje. Wydana w twardej oprawie i pięknie ilustrowana mieści nie tylko łatwe opracowanie nutowe z akordami i słowami, ale także opowieści o 20 polskich kolędach. Tłumaczy i interpretuje nie do końca zrozumiałe, starodawne wyrazy i wyrażenia, przez co jest niezastąpionym źródłem ciekawostek bożonarodzeniowych i świetnym śpiewnikiem kolędowym.
Cieszy fakt, iż kolędowanie w Polsce jest nadal powszechne. Ilość koncertów kolędowych, piękna muzyczna oprawa, ciekawe aranżacje wszystko to sprawia, że Kolęda żyje i ma się całkiem dobrze. A jak to jest z naszym kolędowaniem w zaciszu domowym? Czy nadal jest praktykowane? Czy może media zastąpiły wspólny śpiew, grę na instrumentach? Jak to jest u Ciebie? W Twoim domu? Dzisiejszy wpis ma zainspirować, podpowiedzieć co wybrać, szepnąć co nieco o tym, co sprawdzi się najlepiej podczas wspólnego kolędowania 😊 Ale zanim sięgnę po materiały z naszej księgarni cofnijmy się na chwilę do początków kolędowania.
Czy wiesz, że... czyli krótka historia, która Cię zadziwi
Termin "kolęda" pochodzi od łacińskiego słowa calendae, co oznacza pierwszy dzień miesiąca. Geneza kolędowania sięga 45 r.p.n.e. Dawno nie cofałam się do tego okresu 😊 Zatem przenieśmy się na chwilę w czasie. Po reformie kalendarza dokonanej z inicjatywy Juliusza Cezara calendae styczniowe rozpoczynały nowy rok. Pierwotnie kolęda była pieśnią towarzyszącą odwiedzinom właśnie w tym pierwszym dniu roku. Tekst kolęd obejmował formuły powitalne i pochwalne na cześć gospodarzy. Dopiero później wykształciła się kolęda rozumiana jako pieśń religijna o tematyce związanej z narodzeniem Chrystusa.
Pieśni bożonarodzeniowe zaczęto nazywać kolędami na przełomie XVII i XVIII wieku. Wtedy to powstała większość śpiewanych do dziś polskich kolęd. Za najstarszą polską kolędę uważa się tekst z 1424 roku „Zdrów bądź królu anielski". W XVI wieku zaczęto coraz częściej tłumaczyć na język polski kolędy łacińskie i czeskie. Wiele z nich ma charakter czułych kołysanek np. „Lulajże Jezuniu", „Jezus malusieńki", „Oj maluśki". W okresie baroku kolędy w połączeniu z piosenkami ludowymi przybrały postać pastorałek. Wówczas powstały „Dzisiaj w Betlejem", „Przybieżeli do Betlejem pasterze", czy „Wśród nocnej ciszy".
I w tym miejscu zapraszam: sięgnij do Kantyczków z nutami czyli zbioru ponad 250 kolęd i pastorałek zebranych na początku XX wieku przez ks. Melchiora Kędziołę, zredagowanych przez Jana Kaszyckiego dyrektora szkoły ludowej w Krakowie pod muzycznym okiem Feliksa Nowowiejskiego. Prawda, że niezły zespół?!
Wydany w formie poręcznego śpiewniczka w twardej oprawie zbiór pozwala poznać i zaśpiewać dawno już zapomniane kolędy wywodzące się z tradycji polskiej. Każda kolęda i pastorałka posiada tekst oraz melodię zapisaną w nutach. Kantyczki są przedrukiem wydania sprzed ponad 100 lat i choćby z tego względu są warte uwagi!
Szczypta inspiracji do wspólnego rodzinnego kolędowania
Zanim w naszych domach rozniesie się zapach piernika i pomarańczy, zadbaj o przygotowanie nut i śpiewników, które z przyjemnością wykorzystacie przy wspólnym kolędowaniu. To nic, że ciocia nie gra na żadnym instrumencie, a Twoje dziecko nie grało jeszcze w większym gronie. Mam kilka propozycji jak zaangażować grono rodzinne do wspólnego muzykowania. Zróbcie to choćby dla przeżycia cudownego czasu inaczej niż na co dzień. Wykonanie melodii w jednym czasie, w tym samym rytmie, z jednym tekstem może stać się niezapomnianym doświadczeniem. I nawet nie będąc zawodowcem, można to robić z satysfakcją.
Pierwsza z dwóch propozycji śpiewnika kolędowego z prostym zapisem nutowym oraz rozrysowanymi chwytami gitarowymi to "Kolędy" w opracowaniu Marty Gerus.
W zbiorze tym znajduje się aż 35 kolęd z linią melodyczną zapisaną w łatwych nutach z akordami gitarowymi. Daje to szereg możliwości wspólnego grania i śpiewania. Nuty z powodzeniem wykorzystasz, jeśli w Waszym gronie znajdują się grający na keyboardzie czy pianinie Akordy gitarowe natomiast pomogą nawet początkującemu gitarzyście samoukowi zagrać melodię danej kolędy. A jeśli w gronie kolędników znajdzie się osoba grająca na flecie, dzwonkach czy skrzypcach zapis nutowym pomoże w wygraniu melodii. No i widzisz ile można osiągnąć z dobrym i prostym opracowaniem kolędowym?
Drugi śpiewnik, który ułatwi zaangażowanie muzyczne rodziny czy przyjaciół nosi tytuł Polskie kolędy - łatwe nuty literowe dla początkujących.
18 kolęd zostało w nim zapisanych w postaci nut z nazwami literowymi zawartymi bezpośrednio na pięciolinii. Pozwala to osobom nie znającym nut zagrać poszczególne dźwięki na klawiaturze pianina czy keyboardu. Dodatkowo gitarzysta amator może korzystać z akordów rozpisanych nad pięciolinią, a osoba grająca na keyboardzie wykorzysta je do zagrania akompaniamentu lewą ręką. Oczywiście każda kolęda posiada tekst do wspólnego śpiewania, a piękne wydanie graficzne pozwala cieszyć się nie tylko melodią.
Bębenek, tamburyn, dzwonki czy flet prosty to patent na muzyków amatorów
Na półkach naszej księgarni znajdziesz również nuty dla osób grających na flecie prostym, dzwonkach czy tworzących zespół instrumentalny w szkole. Są opracowane tak, aby dzieci uczęszczające do szkoły powszechnej na zajęciach z muzyki mogły opanować poszczególne kolędy i zagrać je podczas wigilii klasowej czy pastorałek szkolnych. I tu polecam Twojej uwadze Domowe kolędowanie czyli proste nuty na dwa flety proste w opracowaniu Marcina Lemiszewskiego z akordami gitarowymi oraz Kolędy dla dzieci na instrumenty szkolne Romany Rataj. Są to łatwe nuty na instrumenty szkolne, w których najdziesz linię melodyczną flety podłużne, partię dzwonków chromatycznych oraz instrumentów perkusyjnych. Zakres wykorzystania tych nut jest oczywiście zdecydowanie szerszy, ponieważ każda z partii może zastać przez inne instrumenty, których nie ogranicza klucz bądź skala.
Jeśli w Waszym kolędowym gronie są osoby grające na różnych instrumentach we wspólnym kolędowaniu wesprze Was zbiór Kolędy na zespół instrumentalny Agnieszki Kreiner-Bogdańskiej na zespół instrumentalny. To materiał, z którego skorzysta mały i duży muzyk grający na trąbce, skrzypcach, flecie czy saksofonie.
Instrumenty perkusyjne, jeśli takowe posiadasz są Świetnym pomysłem dla kolędujących przy świątecznym stole są wszelkiego rodzaju przeszkadzajki czyli małe instrumenty perkusyjne - tamburyn, zwykła grzechotka, kastaniety. Włączenie ich wspólnego grania może okazać się świetnym doświadczeniem, a przede wszystkim przyniesie ogromną radość najmłodszym.
Kolędowanie z dziećmi - co się najlepiej sprawdzi?
Kolędowanie szczególnie z najmłodszymi niesie ze sobą dodatkową radość i jednocześnie wyzwanie, aby zaciekawić, przekonać do wspólnego muzykowania i śpiewania. Dlatego spośród naszych śpiewników kolędowych wybrałam dwa, które w szczególny sposób mogą przypaść do gustu najmłodszym i ich rodzicom. Śpiewniczek The Christmas Songbook: Colour Edition to propozycja dla rodzin dwujęzycznych. Książka poza tym, że jest przepięknie ilustrowana zawiera zapis nutowy piosenek świątecznych z całego świata oraz przepisy i opowieści (a nawet wiersze) dotyczące zwyczajów świątecznych. Pełna świątecznej magii sprawi radość również tym, którzy chcą poćwiczyć swój angielski - została wydana właśnie w tym języku.
Polecam również prosty śpiewnik kolędowy z nutami na dzwonki czy keyboard w pięknej kolorowej oprawie wydawnictwa Aksjomat Polskie kolędy dla dzieci - szczególnie uśmiecham się tu do przedszkolaków, które najczęściej sięgają po ten zbiorek.
A na koniec ciekawostka! Jest pewna szkoła w Polsce, w Poznaniu, która stworzyła przedstawienie teatralne na podstawie Kolęd i Pastorałek napisanych przez Wandę Chotomską. Łejery - bo tak owa szkoła się nazywa - wystawiają swoje Pastorałki każdego roku w okresie bożonarodzeniowym. Jakiś czas temu wraz z Wydawnictwem Literatura postanowili wydać książkę, w której znalazły się nie tylko teksty, ale także melodia Pastorałek zapisana w nutach wraz z akordami gitarowymi oraz dołączoną do książki płytą CD z nagranymi utworami w wykonaniu Łejerów.
Po więcej warto sięgnąć na półkę z kolędami i pastorałkami na wszystkie instrumenty.
Życzę wspaniałych chwil z kolędą.